Skutki konstytutywne a skutki deklaratoryjne
To czy skutki zmian dokonywanych w spółce wchodzą w życie dopiero z chwilą ich zapisu do Rejestru handlowego, czy też wcześniej ma zasadniczy wpływ na sytuację prawną nie tylko samej spółki, jej wspólników czy organów, ale również na sytuację osób trzecich – przede wszystkim wierzycieli spółki.
Powstanie, zmiana czy zanik okoliczności prawnych mają charakter konstytutywny, jeśli wchodzą w życie z chwilą ich zapisu do Rejestru handlowego. O skutkach deklaratoryjnych mówimy wtedy, gdy okoliczności prawne wchodzą w życie z chwilą ich powstania, zmiany lub zaniku. Zapisy do Rejestru są jedynie ich potwierdzeniem, a okoliczności prawne pozostają w mocy bez względu na to, czy i od kiedy były widoczne w Rejestrze handlowym.
Skutki konstytutywne w przypadku s.r.o.
Skutki prawne o konstytutywnym charakterze są jasno określone w prawie. W pozostałych sytuacjach skutki mają charakter deklaratoryjny. Konstytutywny charakter poszczególnych zapisów dotyczących spółek handlowych będzie więc wypływać bezpośrednio z legislatywy, a jego ocena w większości przypadków będzie jednoznaczna.
Między zapisy konstytutywne spółek handlowych zalicza się:
- Powstanie spółki
- Zanik spółki
- Przekształcenie spółki
- Zamiana nazwy spółki
- Utworzenie oddziału (kierownik oddziału może pełnić swoją funkcję również od chwili jego wpisu do Rejestru handlowego).
- Zamiana wysokości kapitału zakładowego
- Prawo zastawu na udziałach
Skutki deklaratoryjne
Skutki deklaratoryjne będą miały np. zmiana siedziby spółki, powołanie czy odwołanie członka Zarządu lub udzielenie prokury. Skutki nastają z chwilą podjęcia decyzji przez Zgromadzenie Wspólników. Podobny charakter mają skutki wejścia w stan likwidacji, ponieważ spółka wchodzi w stan likwidacji z chwilą jej rozwiązania.
Przeniesienie prawa własności udziałów i idące za tym zmiany wspólników mają charakter deklaratoryjny. Do zmian dochodzi z chwilą zawarcia umowy sprzedaży udziałów. Skutkiem deklaratoryjnym jest również dziedziczenie udziałów, które nastaje z chwilą śmierci spadkodawcy.
Wyjątek stanowi zapis nowego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeśli dochodzi do podwyższenia kapitału zakładowego. Osoba, która za zgodą Zgromadzenia Wspólników złoży pisemne oświadczenie, w którym przyjmuje zobowiązanie pokrycia nowego wkładu oraz przystępuje do umowy spółki, zostaje wspólnikiem dopiero z dniem wpisu do Rejestru handlowego.
Samo podwyższenie kapitału zakładowego ma dwojaki charakter. Jeśli jest podwyższany ze środków własnych, skutki podjęcia takiej decyzji mają charakter konstytutywny. Jeśli jednak podwyższenie nastąpiło poprzez przyjęcie obowiązku podwyższenia dotychczasowego wkładu lub poprzez przyjęcie obowiązku przekazania nowego wkładu, mamy do czynienia ze skutkami deklaratoryjnymi, a więc wchodzącymi w życie z chwilą przyjęcia takiego obowiązku i dokonanie spłaty (chyba że Zgromadzenie Wspólników w uchwale o podwyższeniu kapitału zadecyduje, że skutki wchodzą w życie później). Skutki podwyższenia kapitału nie mogą jednak nastać później niż z chwilą zapisu do rejestru nowej wysokości kapitału zakładowego.
Do okoliczności, których nie można jednoznacznie określić jako konstytutywne czy deklaratoryjne należą np. wysokość wkładu i to, w jakiej mierze został spłacony, które są okolicznościami, pociągającymi za sobą skutki deklaratoryjne, z wyjątkiem pierwszego wpisu, który ma charakter konstytutywny.
Wpis wkładu wspólnika pociąga skutki konstytutywne również w odniesieniu do odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Wspólnicy wspólnie i nierozdzielnie odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości sumy niespłaconych części wkładów wszystkich wspólników według stanu wpisanego w rejestrze handlowym. Poprzez zapis o spłaceniu wszystkich wkładów w rejestrze handlowym odpowiedzialność zanika. Jest to istotne zwłaszcza w sytuacji, gdy w okresie między spłaceniem wkładów wspólnika, a zapisem o tej spłacie w rejestrze handlowym, wierzyciel zgłosi wspólnikowi roszczenia wobec spółki. Mimo że ów wspólnik spłacił swój wkład w całości, jego odpowiedzialność zaniknie dopiero poprzez dokonanie zapisu o spłaceniu w rejestrze handlowym. Nie można więc jednoznacznie stwierdzić, że zapis wkładu wspólnika ma wyłącznie skutki konstytutywne, bądź deklaratoryjne.
