Rozwiązanie a zanik spółki

Dla dobrego zrozumienia zawiłości związanych z zakończeniem działalności spółki niezbędne jest rozróżnienie dwóch podstawowych pojęć – rozwiązanie oraz zanik spółki. To pierwsze pojęcie odnosi się do dobrowolnego lub wymuszonego ukończenia działalności spółki. Poprzez zanik rozumie się formalne usunięcie spółki z czeskiego rejestru spółek (Obchodní rejstřík). O usunięciu danej spółki z rejestru decyduje sąd rejestrowy, a więc sąd okręgowy.

Rozwiązanie spółki

Spółkę można rozwiązać kilkoma sposobami, większość z nich pociąga za sobą likwidację, której efektem jest usunięcie podmiotu z rejestru. Najczęściej spółka zostaje rozwiązana wskutek decyzji wspólników, którzy nie chcą kontynuować jej działalności. Niemiej, istnieją również inne powody i sposoby rozwiązania firmy. Zaliczamy do nich:

1. Upłynięcie czasu, na jaki została założona (z likwidacją)

Jeśli umowa założycielska przewiduje określony czas trwania spółki, uznaje się, że do jej rozwiązania dochodzi w dniu następującym po dniu zakończenia tego okresu. Nie jest wymagane podejmowanie uchwał. Po rozwiązaniu następuje likwidacja majątku i usunięcie podmiotu z rejestru.
 

2. Osiągnięcie celu, dla którego była założona (z likwidacją)

Sytuacja podobna to powyższej, przy czym umowa założycielska zamiast czasu trwania określa konkretny cel, który spółka ma osiągnąć. Po jego realizacji zostaje rozwiązana i następuje likwidacja podmiotu. Ważne, aby akt założycielski spółki dokładnie określał cel oraz wytyczne służące do pewnej i niezaprzeczalnej oceny tego, że w danym momencie wyznaczony cel został osiągnięty.
 

3. Decyzja organu władzy publicznej – narzucone rozwiązanie spółki z likwidacją

Oprócz dobrowolnego ukończenia działalności firmy, istnieje możliwość, że jej rozwiązanie zostanie narzucone poprzez decyzję odpowiedniego ze względu na siedzibę sądu okręgowego. Decyzja taka może zostać wydana na wniosek, a w celu ochrony praw osób trzecich, nawet bez niego.
 

Powody wydania przez sąd decyzji o rozwiązaniu spółki:

• Prowadzenie nielegalnej działalności – jeśli spółka była założona w tym celu, uznaje się jej powstanie za nieważne;
   
• Prowadzenie działalności w sposób naruszający porządek publiczny, a więc np. nieprzestrzeganie reguły konkurencji, przepisów podatkowych itp.;
   
• Zarząd przez ponad dwa lata nie jest w stanie podejmować decyzji – ta sytuacja odnosi się do spółek, których Zarząd stanowi organ kolektywny, zobligowany do podejmowania decyzji wspólnie;
   
• Wygaśnięcie pozwoleń uprawniających do prowadzenia działalności gospodarczej;
   
• Spółka przez ponad rok nie jest w stanie wykonywać działalności, przez co nie pełni swojej funkcji (ta niezdolność musi się odnosić do wszelkich działań);
   
• Działalność spółki uniemożliwiają spory między wspólnikami;
   
• Członkowie Zarządu lub Rady nadzorczej nie zostaną powołani w ciągu miesiąca od momentu, w którym poprzedni członek przestał pełnić swoją funkcję;
   
• Spółka nie przestrzega Ustawy o spółkach handlowych (Zákon o obchodních korporacích).

W powyższych sytuacjach rozwiązanie spółki następuje w dniu wskazanym w decyzji sądu bądź w dniu nabycia przez nią mocy prawnej. Zasadniczo, przed wydaniem decyzji o rozwiązaniu spółki, sąd daje czas na naprawę i usunięcie niedostatków prowadzących do rozwiązania. Decyzja może też zostać zmieniona, ale jedynie wtedy, gdy nabyła mocy prawnej przed rozpoczęciem podziału majtku.
 

4. Przekształcenie spółki bez likwidacji

Majątek spółki, której wspólnicy podjęli decyzję o przekształceniu, a więc fuzji czy przeniesieniu własności, nie podlega rozdzieleniu, ale zostaje przejęty przez nowy podmiot.
 

5. Rozwiązanie spółki w postępowaniu upadłościowym (więcej na ten temat w artykule o ogłaszaniu upadłości)

Decyzja wspólników o rozwiązaniu spółki

Jak już zostało nadmienione – najczęstszym powodem rozwiązania spółki jest zwykle wola wspólników. Spółka wchodzi w stan likwidacji po podjęciu decyzji o jej rozwiązaniu. W tym celu wspólnicy muszą zawrzeć dobrowolne porozumienie w formie aktu notarialnego.

O rozwiązaniu spółki może decydować również Zgromadzenie Wspólników, o ile przewiduje to umowa spółki. Niemniej ta opcja wymaga zgody przynajmniej dwóch trzecich głosów wszystkich wspólników, a dodatkowo należy zadbać o protokół z obrad i uchwałę Zgromadzenia Wspólników – oba dokumenty powinny mieć formę aktu notarialnego.

Jeśli między wspólnikami spółki nie dojdzie do porozumienia w sprawie rozwiązania, każdy z nich może się oddzielnie domagać rozwiązania spółki poprzez złożenie wniosku w sądzie. Warunkiem składania takiego wniosku opisuje umowa spółki. Jeżeli nie ma potrzeby przeprowadzania postępowania dowodowego, sąd wyda decyzję o rozwiązaniu spółki, bez rozprawy.

Likwidacja majątku

Po podjęciu decyzji następuje likwidacja majątku, przeprowadzana przez wyznaczoną osobę, tzw. likwidatora, który zostaje wyznaczony przy decyzji o rozwiązaniu spółki. Od tego momentu to on kieruje procesem likwidacji. Gdyby likwidator nie został powołany, jego rolę przejęliby wszyscy członkowie Zarządu.
 

Zadaniem likwidatora jest w pierwszej kolejności określenie wartość całego majątku spółki i uregulowanie jej wszystkich zobowiązań. Musi sporządzić sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający rozpoczęcie likwidacji. Wejście w stan likwidacji 1 stycznia jest więc sytuacją idealną, ponieważ można wykorzystać zeznanie złożone za ubiegły rok. Umożliwi to określenie wartości likwidacyjnej  i ujawnienie ewentualnej niewypłacalności przedsiębiorstwa.

Gdyby zobowiązania przewyższały majątek spółki, a wierzyciele nie wyrazili zgody na umorzenie części długu, konieczne byłoby ogłoszenie upadłości zamiast likwidacji. Jeżeli majątek spółki jest wyższy lub równy zobowiązaniom, może nastąpić likwidacja. To samo dotyczy sytuacji, gdy firma nie ma żadnych zobowiązań, czy majątku.

Sprawozdanie posłuży też likwidatorowi do złożenia zeznania z podatku dochodowego spółki. Ponadto likwidator musi sporządzić bilans otwarcia na dzień rozpoczęcia likwidacji.

Dalej likwidator jest zobowiązany zgłosić w Rejestrze handlowym (odpowiednik KRS) rozpoczęcie likwidacji. Powinien to uczynić bez zbędnej zwłoki po rozwiązaniu spółki. Zgłoszenie podlega opłacie sądowej w wysokości 2000 CZK. W całym okresie likwidacji spółka musi korzystać z nazwy z dodatkiem "w likwidacji" (np. FIRMA ABC s.r.o v likvidaci).

Następuje inwentaryzacja majątku. Likwidator sporządza spis majątku spółki, a jej organ statutowy potwierdza kompletność i poprawność oraz przekazuje majątek likwidatorowi. Ten z kolei dokonuje jego wyceny po cenie rynkowej i zapewnia sprzedaż.

Informację o wejściu stan likwidacji upublicznia się w tzw. Obchodním věstníku, który jest odpowiednikiem polskiego Monitora Sądowego i Gospodarczego. Informację publikuje się dwa razy, w odstępie co najmniej dwóch tygodni. Można tego dokonać za pomocą internetowego formularza. Podanie informacji podlega każdorazowo opłacie w wysokości 900 CZK. Potem następuje przynajmniej trzymiesięczny okres, w którym wierzyciele mogą zgłaszać roszczenia wobec przedsiębiorstwa.

Majątek spółki podlega spieniężeniu, a pieniądze są przekazywane w pierwszej kolejności na pokrycie wynagrodzenia likwidatora, po drugie na pokrycie wynagrodzeń pracowników, a następnie roszczeń wierzycieli. Pozostałość jest dzielona między wspólników spółki. Udział w nadwyżce likwidacyjnej jest opodatkowany według specjalnej stawki 15% wartości tego udziału pomniejszonej o koszt jego nabycia, jeżeli spółka taki koszt wykazała.

Do zakończenia procesu likwidacyjnego spółki konieczne jest przygotowanie przez likwidatora raportu na temat procesu likwidacji i propozycji podziału nadwyżki likwidacyjnej, które muszą zostać zatwierdzone przez wspólników. Ponadto, likwidator zapewnia sporządzenie sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający dzień proponowanego podziału nadwyżki likwidacyjnej. Oprócz tego konieczne jest złożenie zeznania podatkowego.

Zanik spółki

W ciągu 30 dni od zakończenia likwidacji, likwidator jest zobowiązany złożyć wniosek o wymazanie spółki z rejestru, do którego dołącza wyżej wymienione dokumenty, zgodę urzędu skarbowego na wymaz spółki oraz potwierdzenie o upublicznieniu informacji o likwidacji. Złożenie wniosku o usunięcie spółki podlega opłacie sądowej w wysokości 2000 CZK. Następnie firma zostaje usunięta z rejestru i przestaje istnieć.

Jak wynika z powyższych informacji, proces likwidacji spółki trwa przynajmniej 4 miesiące. Niemniej likwidacja dużych aktywnych firm może zająć nawet kilka lat.